هپاتیت B نوع بی عامل عفونت کبد، توسط ویروس HBV است.معمولا شکل حاد بیماری خود به خود بهبود می یابد اما شکل مزمن آن منجر به سیروز و سرطان کبد می شود. ویروس هپاتیت بی یا اچ پی وی در خون و مایعات بدن یافت می شود و می تواند از طریق اسپرم،ترشحات واژینال و خون منتقل شود و یا طی بارداری و زایمان از مادر به نوزاد انتقال یابد.
استفاده از سرنگ مشترک و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. یکی از مشکلات عمده بهداشتی در جهان آلودگی با ویروس HBV است.
طبق آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۵، حدود ۸۸۷۰۰۰ نفر به علت بیماری کبدی ناشی از آلودگی با ویروسHBV جان خود را از دست داده اند. هم چنین طبق آمار، در ایران حدود یک میلیون و چهارصدهزار نفر مبتلا به بیماری HBVمی باشند.
در اکثر افراد بالغ،HBV یک بیماری کوتاه مدت است که باعث آسیب دائمی نمی شود، اما در ۲ تا ۶ درصد از افراد آلوده، ویروس ایجاد بیماری مزمن می نماید. بیماری در حالت مزمن به صورت بالقوه می تواند باعث ایجاد سرطان کبد شود. آلودگی با ویروس هپاتیت نوع بی در۹۰ درصد نوزادان می تواند ایجاد عفونت مزمن کند .با وجودیکه برای افراد آلوده به ویروس HBV هیچ درمانی وجود ندارد، اما ایمن سازی و رعایت اصول بهداشتی و جنسی می تواند از عفونت اولیه جلوگیری کند. داروهای ضد ویروسی فقط برای درمان عوارض ناشی ازعفونت های مزمن تجویز می گردد.
حقایقی در مورد هپاتیت B
- در اینجا به برخی از نکات کلیدی در مورد هپاتیت نوع بی اشاره میشود:
ویروس هپاتیت Bویروسی است که از طریق خون و دیگر مایعات بدن انتقال می یابد. - علایم و نشانه ها در افراد با عفونت حاد برای مدت کوتاهی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند، اما در عفونت های مزمن علائم و عوارض شدیدتر ناشی ازهپاتیت می تواند مرگبار باشد.
- حدود ۲ میلیون نفر در ایران به ویروس اچ پی وی مبتلا می باشند.
- در بسیاری از موارد تا زمانیکه فرد علائم بیماری نهایی کبد را نشان نداده است، بیماری پنهان مانده و تشخیص داده نمی شود.
- ویروسHBV می تواند تا ۷ روز در خارج از بدن در دمای اتاق، در سطوح محیطی زنده بماند.
- از سال ۱۳۷۳ همه نوزادان متولد شده در ایران علیه بیماری هپاتیت نوع بی واكسینه شده‌اند.
هپاتیت B چیست؟
هپاتیت نوع بی یک عفونت ویروسی رایج است که می تواند پیامدهای جدی داشته باشد.ویروسHBV می تواند باعث عفونت و التهاب کبد شود. افراد می توانند آلوده شده و بدون آگاهی از وجود بیماری باعث انتقال این ویروس شوند.بعضی از افراد علائم خاصی نشان نمی دهند و تنها مبتلا به عفونت اولیه و حاد
می شوند، اما بعضی دیگر به شکل مزمن بیماری مبتلا شده و بدلیل آنکه آلودگی فرد تشخیص داده
نمی شود ویروس مکررا به کبد حمله نموده و منجر به آسیب های جدی در بافت کبد میشود.
بر طبق آمار مرکز مبارزه با بیماریهای آمریکا (CDC)، ۲۴۰ میلیون نفرمبتلا به عفونت مزمن ناشی از اچ پی وی بوده و هر ساله حدود ۷۸۶۰۰۰ نفر از بیماری های کبدی ناشی ازHBV می میرند.
روش های انتقال هپاتیت B
انتقال ویروسهپاتیت نوع بی از طریق خون، مایع منی و یا مایعات دیگر بدن از فرد مبتلا به ویروس به بدن فرد سالم می باشد.انتقال ممکن است از طریق ایجاد زخم در پوست، استفاده از سرنگ مشترک یا تبادل مایعات بدن اتفاق بیافتد.
عفونت ممکن است در شرایط زیر رخ دهد:
- از مادر آلوده به نوزاد
- از طریق تماس جنسی
- از طریق به اشتراک گذاشتن سوزن ها، سرنگ ها یا سایر تجهیزات به خصوص در معتادین به مواد مخدر
- از طریق خالکوبی و حجامت تحت شرایط غیر استاندارد
- با به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی بهداشتی مانند تیغ یا مسواک
- در کارکنان بهداشتی از طریق درمعرض قرار گرفتن یا اقدامات نامطلوب پزشکی مانند استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی، عدم استفاده از وسایل ایمنی شخصی یا دفع نادرست وسایل تیز و برنده
- هپاتیت نوع B از طریق غذا یا آب پخش نمی شود. به عبارت دیگر ویروس از طریق غذا خوردن، تغذیه با شیر مادر،درآغوش گرفتن، بوسیدن، دست دادن، سرفه کردن، عطسه کردن یا از طریق نیش حشرات، گسترش نمی یابد.
- با این حال، ویروس می تواند در خارج از بدن به مدت حداقل ۷ روز زنده بماند. در این مدت، ویروس می تواند در صورت ورود به بدن فرد غیر واکسینه عفونت را ایجاد کند.
علائم هپاتیت B
اکثر عفونت ها در دوران کودکی رخ می دهند و به ندرت تشخیص داده می شوند، زیرا ممکن است علائم واضحی وجود نداشته باشد.
عفونت جدید ممکن است در کودکان زیر ۵ سال و در بزرگسالان توسط سیستم ایمنی سرکوب نشده وبروز پیدا کند.
این علائم عبارتند از:
- تب
- درد مفاصل
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- درد شکمی
- ادرار تیره
- مدفوع بی رنگ یا به رنگ خاک کوزه گری
- یرقان یا زرد شدن سفیدی چشم یا پوست فرد آلوده
علائم حاد از ۶۰ تا ۱۲۰ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شوند و می توانند از چند هفته تا ۶ ماه به طول انجامد.
فرد مبتلا به عفونت مزمن اچ پی وی ممکن است دوره ای از درد شکمی، خستگی مداوم و درد مفاصل را تجربه کند.
تشخیص هپاتیت نوع B
عفونت حاد و مزمن HBV را می توان با استفاده از آزمایش خون تشخیص داد.
برای افرادی که خطر ابتلا به عفونت HBV یا عوارض ناشی از عفونت HBV به شکل پنهان را دارند، می توان از آزمایشات غربالگری موجود استفاده نمود. تشخیص معمولا با استفاده از آزمایش خون به منظور یافتن آنتی بادی ضد ویروس در خون فرد انجام میشود.
آزمایش برای افراد زیر مناسب است:
- نوزادانی که توسط مادران مبتلا به HBV متولد می شوند
- شرکای جنسی افراد آلوده
- افرادی که در سنین فعالیت جنسی بوده و دارای شرکای جنسی متعدد و مقاربت محافظت نشده هستند.
- مردان هم جنس باز
- مصرف کنندگان مواد مخدرتزریقی
- افرادی که با فرد مبتلا به عفونت مزمن اچ پی وی زندگی می کنند
- کارکنان مراکز بهداشتی که درتماس با خون و مایعات بدن بیماران و افراد آلوده می باشند.
- بیماران تحت همودیالیز
- بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی
- افرادی که در مناطقی اندمیک و با شیوع بالای اچ پی وی زندگی می کنند مثلا افرادی که در برخی از کشورهای آسیایی زندگی می کنند.
- زنان باردار
- اگر یک زن در دوران بارداری مبتلا به ویروسHBV باشد، نوزاد وی باید بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از تولد واکسینه شود و ایمنوگلوبولین ضد هپاتیت (HBIG) را دریافت کند.
- آزمایش تخصصی تر جهت تشخیص وتعیین لود ویروس در بدن بیمارعبارت است از آزمایشPCR. این تست به منظورتعیین وضعیت عفونت بیمار و پیگیری درمان انجام میشود.
درمان:
درمان دارویی خاص برای عفونت حاد اچ پی وی وجود ندارد. بنابراین با توجه به علائم ایجاد شده در فرد، از مراقبت های حمایت کننده جهت کنترل و تخفیف علائم بیماری استفاده می شود.
هر فردی که در معرض خطر تماس با خون یا مایعات آلوده بدن فرد دیگری قرار دارد، می تواند تحت پروتکل “پیشگیری” قرار بگیرد.
این پیشگیری شامل انجام واکسیناسیون علیهHBV و تجویزایمنوگلوبولین ضد هپاتیت(HBIG) پس از قرار گرفتن درمعرض ویروس و پیش از ایجاد عفونت حاد می باشد.
درمان عفونت مزمن هپاتیت B
برای عفونت مزمن هپاتیت نوع B، سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می کند که فرد با داروهای ضد ویروسی درمان شود.این یک درمان کامل نیست، اما می تواند ویروس را کنترل و از پیشرفت به سمت بیماری پیشرفته کبدی جلوگیری کند. در فرد مبتلا به عفونت مزمن HBV امکان ایجاد سیروز کبدی یا سرطان کبد سریعا و بدون علائم قبلی وجود دارد.
در مواردی که بیماری فرد کنترل نشود ،سرطان کبد طی چند ماه و بعد از تشخیص، می تواند کشنده باشد.
افراد مبتلا به عفونت مزمن HBV باید هر ۶ ماه یکبار ارزیابی پزشکی و سونوگرافی کبد را انجام دهند تا مانع از آسیب کبدی و یا پیشرفت بیماری شوند.
پیشگیری از هپاتیت نوع B
واکسن علیه HBV از سال ۱۹۸۲ در دسترس است. که شامل سه تزریق میباشد. اولین تزریق پس از تولد داده می شود، دومین تزریق حداقل ۱ ماه بعد و دوز سوم حداقل ۸ هفته پس از دوز دوم تزریق میشود.
کسانی که باید واکسن را دریافت کنند عبارتند از:
• کودکان و نوجوانانی که قبلا واکسینه نشده اند
• همه کارگران و کارکنان مراکز بهداشتی-درمانی
• هر کسی که ممکن است از طریق کار یا درمان در معرض خون و محصولات خونی باشد
• بیماران دیالیزی و گیرندگان پیوند عضو
• ساکنان و کارکنان کانون های اصلاح و تربیت، خوابگاه های اجتماعی و نگهداری از افراد بی خانمان
• مصرف کنندگان مواد مخدر
• افرادی که با افراد مبتلا به عفونت مزمن اچ پی وی ارتباطات خانوادگی و جنسی دارند
• افرادی که دارای شرکای جنسی متعدد هستند
• مسافران به کشورهای اندمیک اچ پی وی در صورت عدم واکسیناسیون قبلی
سری کامل واکسن باعث افزایش سطح آنتی بادی های محافظتی در بیش از ۹۵ درصد افراد واکسینه می شود. واکسیناسیون باعث ایجاد حفاظت حداقل به مدت ۲۰ سال می شود.
سایر اقدامات پیشگیرانه:
عفونت را می توان از طریق موارد زیر کنترل کرد:
• استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب در هنگام کار در بخش های بهداشتی و بیمارستانی و اورژانس های پزشکی و آزمایشگاهی
• عدم استفاده از سرنگ آلوده مشترک
• پیروی از شیوه های صحیح جنسی
• تمیز کردن هر گونه خونریزی یا خون خشک با دستکش با استفاده از محلول رقیق ۱:۱۰ وایتکس
HBV یک خطر مهم برای کارکنان بهداشتی در سراسر جهان است، واکسن در محافظت علیه این بیماری موثر می باشد.
